Pse Enveri propozoi t'i jepet qytetit t� Tropoj�s, emri i Bajram Currit

Pjesa Nr; 2

Si� m� tregoi Enveri, ky hap at� e kishte v�n� n� mendime sepse, si popullsi Kosova ia kalonte dhe e linte shum� prapa Republik�n e Malit t� Zi, por sa do t� ishte e arsyeshme q� t� kishte dy republika shqiptare, nj� k�tej kufirit, shtet m� vete, nj� m� at� an� t� kufirit brenda shtetit t� Federat�s Jugosllave. Udh�heqja jugosllave, n� mbarim t� Luft�s s� Dyt� Bot�rore, kishte b�r� p�rpjekje p�r krijimin e Republik�s s� 7-t� t� shqiptar�ve, por jo duke i dh�n� Kosov�n Shqip�ris�, por duke p�rfshir� Shqip�rin� brenda Federat�s.

Megjith�se ��shtja e Federat�s Ballkanike, p�rve� p�rmendjes n� ndonj� nga dokumentet e Kominternit, q� drejtohej nga Dimitrovi, pas Luft�s s� Dyt� Bot�rore, nuk u ngrit n� asnj� mbledhje t� r�nd�sishme as t� Ballkanit as t� vendeve t� demokracis� popullore. Edhe n� udh�heqjen e Partis� son� Komuniste nuk u diskutua p�r k�t� ��shtje, por un� kisha d�gjuar t� flitej, dhe Enveri mendonte se kjo mund t� ishte nj� rrug� e bashkimit t� gjith� shqiptar�ve, krejt n� t� kund�rt�n me at� q� mendonte Titoja e udh�heqja jugosllave, jo n�n �atin� e Federat�s Jugosllave, por n�n �atin� e nj� familjeje m� t� madhe m� dashamir�se se sa ajo e shovinist�ve serb�.



Duke qen� se udh�heqja e Shqip�ris� dhe vet� Enveri kishin njohur thell� dhe ishin ndeshur me planet ogurzeza t� udh�heqjes jugosllave, ky ngriti pyetjen n�se k�t� do ta pranonte udh�heqja jugosllave, ve�an�risht serb�t do ta pranonin formimin e Republik�s s� Kosov�s? Cila do ishte arsyeja e k�tij pranimi? Meq� tashm� jugosllav�t nuk mund t� silleshin me Shqip�rin�, si n� vitet 1945, '46 e '47, dmth t� t�rhiqnin at� si Republik� t� 7-t� brenda Federat�s Jugosllave, Enveri shprehu mendimin se, tani p�r tani, nuk do t� dilte gj� nga kjo k�rkes�. Megjithat�, mikut t� nderuar, Enveri i tha: "U thuaj v�llez�rve tan� q� ta pleq�rojn� mir� dhe t� vendosin vet�".

Takimi me burra t� till�, patriot� t� nderuar, i jepte Enverit k�naq�si t� ve�ant�. Ai u g�zua shum� kur d�gjoi se Rexhep Duraku kishte ardhur n� Shkod�r bashk� me gruan, p�r t� marr� pjes� n� dasm�n e djalit t� tij me mbes�n e Bajram Currit. U shpreh spontanisht: "Kjo �sht� nj� krushqi e mrekullueshme". Me q� ato dit� ishte i z�n�, m� d�rgoi mua t'i takoj e t'i uroj. Ata u k�naq�n, por edhe un� u k�naqa, fol�m p�r zakonet tona, shum� t� af�rta n� mes krahinave tona. T� shoqen e Bac� Bajramit un� e kisha takuar edhe tjet�r her�, ishte nj� boshnjake, me nj� pamje fisnike, q� t� impononte respekt p�r gjith�ka kishte hequr p�rkrah bashk�shortit t� saj legjendar. Veshja, krehja e saj ndryshonin nga ato t� n�n�s s� Emin Durakut, e cila kishte po at� lidhje shamie n� kok� si n�na ime e shum� gra dibrane. Pas pak dit� shkoi n� Shkod�r Enveri e vizitoi familjet e nderuara Curri-Duraku. Me von� Kryetari i Komitetit Ekzekutiv m� pat treguar se, kur kishin dal� nga vizita, Enveri e kishte porositur q� t� organizonin nj� dasm� t� bukur, t� ftohen nga Kosova nja 40 veta nga rrethi fisnor e i miqve t� dy familjeve, gjith� shpenzimet do t� p�rballohen nga shteti yn�. Enveri u kujdes drejtp�rdrejt t� vinin n� atdhe eshtrat e Kryetarit t� Lidhjes Shqiptare t� Prizrenit, Abdyl Frash�ri. Emocionet e tija gjat� ceremonis�, organizuar p�r k�t� rast qen� aq t� m�dha sa ai e ndjeu veten keq n� tribun�, megjithat� ai shoq�roi arkivolet e Abdyl e Naim Frash�rit, m� k�mb�, gjat� gjith� Bulevardit t� D�shmor�ve, deri n� parkun ku do t� preheshin. K�shtu u interesua p�r ardhjen e eshtrave t� birit t� shquar t� Kosov�s, Hasan Prishtin�s dhe varrimin e tyre n� Kuk�s, pran� vendit p�r t� cilin luftoi. Mendoj se nuk �sht� e rastit, ishte i vetmi, q� Enveri propozoi t'i jepet qytetit t� Tropoj�s emri i Bajram Currit, jo vet�m p�r nder t� k�tij burri legjendar t� Mal�sis� s� Gjakov�s, por si simbol q� lidh dy pjes�t e ndara t� nj� populli, q� ka t� nj�jtin gjak e t� nj�jt�t heronj. Enveri ndiqte me k�naq�si, merrte pjes� dhe vet� n� mbledhjet q� organizonin s� bashku studiuesit nga Shqip�ria e Kosova, si� qen� Konferencat Komb�tare shkencore, si mbi etnogjenez�n, gjuh�n letrare, figur�n e Sk�nderbeut, Rilind�sit tan�. Shum� i k�naqur e me p�rshtypje t� thella kish mbetur nga takimi me delegacionin e intelektual�ve kosovar�, q� kishin ardhur me rastin e ceremonive kushtuar 500 vjetorit t� vdekjes s� Gjergj Kastriotit - Sk�nderbeut. Enver Hoxha ndiqte dhe zhvillimin e artit e kultur�s n� Kosov�. Ai edhe n� nj� sh�nim Ditari, shp�rthente n� nj� kritik� t� fort� e shkruante:

"Po m� t�rheq v�mendjen se nuk po shkruhet p�r korin e Prishtin�s, "Kolegjium Kantorum". Shok�t q� merren me propagand�n e shtypin, e kan� frik� t� marrin p�rgjegj�si, e s'mendojn� fare... Si do t'ua tregojm� ne dashurin� ton�, kur ata futen n� burgje, sepse d�gjojn� k�ng�t tona, kurse shtypi yn� nuk shkruan p�r ta? Prandaj t� ndryshoj� q� tash ky q�ndrim pasiv, apolitik..." Po k�shtu ngjau kur d�gjoi se nuk po jepej nj� film kosovar...pse? sepse personazhi kryesor ishte Fadil Hoxha...! E pastaj? Po ky �sht� an�tar i Presidenc�s Jugosllave... dhe disa hero ka b�r� disa deklarata jo t� mira... Enveri: po ai ka qen� nga frym�zuesit kryesor� t� Konferenc�s s� Bujanit, q� i njihte kosovar�ve "t� drejt�n e vet�vendosjes" pas luft�s... deri n� shk�putje, ka udh�hequr luft�n antifashiste nacional�lirimtare n� Kosov�, pastaj ajo q� �sht� kryesore n� film del lufta q� kan� b�r� v�llez�rit tan� kosovar�. Enveri e kishte par� k�t� film dhe qe emocionuar.

Gjat� nj� pasdarkeje, n� shtypi, kur u hap biseda mbi shfaqjet e hermetizmit n� poezin� ton�, Enveri, i cili ndiqte dhe krijimet letrare t� kosovar�ve, b�ri k�t� koment: "�sht� ndryshe hermetizmi n� poezit� kosovare, ata jan� t� detyruar nga kushtet ku jetojn�, ndjesit� e tyre t'i shprehin n� m�nyra t� mbuluara, me shum� alegorizma etj."

Erdhi nj� koh� q� edhe udh�heqja shqiptare e Kosov�s filloi t� d�rgoj� mesazhe n� Tiran�: "T'i p�rmir�sojm� marr�dh�niet tash q� �sht� gjall� Titoja, pse pas vdekjes s� tij nuk dihet �'b�het". Kjo mund t� na ler� t� kuptojm�- sh�non n� Ditar Enveri- se pas Titos "ne kosovar�t asnj� besim s'mund t� kemi te serb�t" dhe kishin t� drejt�.

N� fakt edhe Enveri mendonte k�shtu. Pavar�sisht se ai, gjat� gjith� jet�s s� tij demaskoi veprimtarin� antishqiptare t� Titos dhe t� atyre q� kish p�r rreth n� drejtim t� Shqip�ris�, Kosov�s e gjith� shqiptar�ve q� jetonin n� trojet e tyre n� Jugosllavi, por kur J.B.Tito m� 1980 ishte shtruar n� spitalin e Ljubljan�s dhe TV italian po transmetonte komunikatat sh�ndet�sore, Enveri tha i menduar: "sikur t� rronte edhe nja dy vjet..." Un� nuk e nd�rpreva n� refleksionin q� b�ri, por ai parashikonte, pas vdekjes s� Titos, shp�rb�rjen e Jugosllavis�. P�r k�t� ai ka shkruar n� veprat e tija. At� e preokuponte e ardhmja e Kosov�s. Me vdekjen e Josip Broz Titos, n� maj 1980, filloi fermentimi i gjendjes n� Jugosllavi. Kriza ekonomike e vetadministrimit kishte filluar shum� koh� m� par�, por n� k�t� koh� filluan t� ndihen l�vizjet separatiste e p�r pavar�si n� Kroaci e Slloveni.